Tussen verleden en utopie : de bevrijdende politiek van Angela Davis. Deel 1 : De continuïteit van het verleden.
door Luk Vervaet
Onder de
titel : “Angela Y. Davis : Freedom Is a
Constant Struggle : Ferguson, Palestine, and the Foundations of a Movement”
verzamelde Palestina activist en auteur Frank Barat negen interviews,
toespraken en essays van Angela Davis uit 2013-2015[1].
La Fabrique éditions bracht enkele maanden later een Franse vertaling uit:
“Angela Davis, Une lutte sans trêve”[2],
zij het zonder het voorwoord van Cornel
West.
Samen met
Martin Luther King, Malcolm X, de Black Panthers, Mumia Ab Jamal is Angela
Davis wereldwijd wellicht het meest bekende icoon van de zwarte
bevrijdingsstrijd in de VS. De verzamelde artikels in het boek getuigen van
haar aanwezigheid in recente bewegingen als Occupy Wall Street, Ferguson, de
BDS campagne voor de boycot van Israël, de campagnes tegen de executie van Troy
Davis of tegen het politiegeweld in de VS, de Marche Pour la Dignité van
october 2015 in Parijs… Wat bij haar aanwezigheid in de strijd van vandaag het
meeste opvalt, is de bijna organische band die ze weet te smeden tussen de
strijd van het heden en die uit het verleden. Het gaat haar daarbij niet alleen
over feiten en gebeurtenissen, die we nooit mogen vergeten. Zoals de
moordpartijen van de politie, de milities en de Ku Klux Klan in de jaren 50-60,
die aan duizenden zwarten het leven hebben gekost (pg 142-144, 165). Het gaat
ook niet om het verzamelen academische kennis of om een pleidooi om verder te
doen zoals we vroeger deden. Het gaat haar om het voeden en inspireren van de
strijd van vandaag met de revolutionaire geschiedenis van vroeger.
In zijn
commentaar op het boek schreef Mumia Abu-Jamal dat Angela Davis “vragen opwerpt en beantwoordt over gebeurtenissen
van vandaag, waarbij de verrassende gelijkenis opvalt met de gebeurtenissen uit
de voorbije eeuw”.
Mumia vat
hier precies samen waarom dit boek een leerboek is, een must read voor elke militant en activist, jong en oud.
Leegte na de nederlaag
Het lijdt
geen twijfel dat het revolutionair project van mijn generatie eind vorige eeuw
wereldwijd de nederlaag heeft geleden. Het socialistisch perspectief en
experiment in de vorm van de Sovjet-Unie of China stortte compleet in mekaar.
Het kapitalisme zegevierde en regeert (en terroriseert) vandaag het menselijk
bestaan tot in de verste uithoek van de planeet. “Er is geen alternatief” werd de slogan. “De-radicaliseren” werd de boodschap. Zowat alle belangrijke
revolutionaire organisaties en partijen in Europa hielden ermee op. Of keerden
de rug toe naar het verleden en vormden zich om tot een nieuwe generatie
sociaal-democratische partijen.
Het
resultaat was en is: een gebrek aan een emancipatorisch project, een politieke
en ideologische leegte.
Een leegte
die voor extreem-rechts de ruimte creëerde om een invloed te bereiken die
vergelijkbaar is met die in de jaren dertig van vorige eeuw. Een leegte die we
vooral aan de jonge generaties van militanten van vandaag als erfenis hebben
nagelaten. Die maakt dat een religieus en
jihadistisch project vaak nog het enige revolutionair perspectief is dat
radicale jongeren aanspreekt.
Precies op
dat punt brengt Angela Davis een bevrijdende visie en geeft ze ons een les in
geschiedenis en dialectiek.
De continuïteit van het verleden.
Een kenmerk
van de huidige heersende ideologie is dat ze de ervaring van revolutionaire
strijd in de voorbij eeuw, ofwel afdoet als één van de grootste catastrofes uit
de menselijke geschiedenis, ofwel uitveegt en doet of ze nooit bestaan heeft.
Men wil de ervaring van de bevrijdingsstrijd uit de voorbije eeuw “tussen haakjes plaatsen”, stelt Davis, “aan ons om de scheiding tussen vroeger en nu
neer te halen”. (86). Of nog : “Gebeurtenissen
uit het verleden worden nu vaak voorgesteld als markante momenten uit de
geschiedenis die geleid hebben tot de definitieve overwinning van de
democratie, die dan wordt voorgesteld als het model voor de hele wereld en
zelfs gebruikt wordt als rechtvaardiging voor bepaalde militaire interventies”.
(69)
Voor Davis
moeten we het revolutionaire verleden opgraven en van onder de laag beton
halen, die het systeem er overheen heeft gegoten: “Onze collectieve relatie tot de geschiedenis is een centrale kwestie.”
(140). Ze pleit voor “continuity”, “continuïteit
van het verleden” in plaats van voor de “rupture”, “de breuk ermee” (69, 86). “We
hebben moeite met onze geschiedenis, met ons te situeren binnen onze eigen
geschiedenis…dat heeft te maken met de manier waarop massamobilisaties vandaag
door de media behandeld worden, als snel voorbij en vergeten…” (150) Ze
beaamt William Faulkner, die stelde: “Het
verleden is nooit dood, het is zelfs nooit voorbij”. (140)
Hoe ze dat
ziet, vind je door de aard van dit boek niet op een systematische manier weergegeven,
maar sprokkel je bijeen in de verzamelde teksten.
Vooreerst
stelt ze dat we de revolutionaire geschiedenis ofwel niet kennen, ofwel alleen
maar abstract, oppervlakkig, in een door het systeem gepolijste vorm. (71)
Ze
suggereert in dit boek tientallen boeken en namen, die we allemaal zouden
moeten lezen en leren kennen. Bij wat we weten over de geschiedenis van de
zwarte bevrijdingsbeweging gaat het vaak “om
mythes en legendes”, schrijft ze (71). Zoals die als zou Lincoln de slaven
hebben bevrijd. (77). Ze heeft een grenzeloze bewondering voor Martin Luther
King of Nelson Mandela. Maar ze desacraliseert en demystifieert de aanvaardbare
versie die van hen is gemaakt. Zo citeert ze stukken van ML King uit zijn Brief
uit de gevangenis van Birmingham (66). Of nog : “Iedereen kent “I have a dream” van Martin Luther King, zegt ze, maar
weinigen kennen zijn toespraak van Riverside, waarin hij de band legt tussen de
zwarte bevrijdingsbeweging en de campagnes tegen de oorlog in Vietnam. Hetgeen
maakt dat we een groot deel van de emancipatiestrijd van de XX° eeuw niet
begrijpen...” (71-72).
Hetzelfde geldt voor Mandela, die wordt voorgesteld
als de vredesapostel, maar, zegt ze : “Wie
kent de kameraden van Mandela die een essentiële rol hebben gespeeld in de
uitschakeling van de apartheid ?” (51). En wie weet dat het wachten was “… tot 2008 voor de naam Mandela geschrapt
werd van de Amerikaanse terroristenlijst. Mandela en zijn kameraden hadden
precies hetzelfde statuut als vele Palestijnse leiders en militanten van
vandaag” (54-55).
Ze pas dat ook toe op zichzelf: “ik stond op de lijst van de tien meest gezochte personen door het FBI,
hebt u de documentaire over mijn proces gezien, die net is uitgekomen?” (107),
“ik heb in de gevangenis gezeten, vals
beschuldigd van moord, kidnapping en samenzwering”. (17) “Ik stond op de lijst van de 10 meest
gezochte door het FBI. Vandaag krijg ik daar applaus voor. Zo zie je maar welke
verrassingen je wachten als je maar lang genoeg leeft en hoe de geschiedenis
een wending kan nemen…”(161). En over het feit dat ze na haar proces werd
vrijgesproken, zegt ze : “Het is dank zij
een internationale solidariteitscampagne dat mogelijk is geworden wat voor
onmogelijk werd geacht.”(161)
Politieke gevangenen en communisten.
Dat iets
tot het verleden behoort, ontslaat ons niet van onze verantwoordelijkheid,
stelt Davis. “Het is onze plicht te
strijden voor de vrijlating van al diegenen die zich vier decennia geleden, in
de periode van radicaal en revolutionair militantisme, bereid toonden om hun
leven te geven, opdat wij een wereld zouden kunnen opbouwen vrij van racisme,
imperialistische oorlog, seksisme, homofobie en kapitalistische uitbuiting”.
(108). En ze citeert de lange lijst van politieke gevangenen in de VS : van
Ruchell Magee, de medebeschuldigde op haar eigen proces, die al bijna 50 jaar
in de gevangenis zit, tot Mumia Abu Jamal, Leonard Peltier, Sundiata Acoli, de
Angola 3 en alle anderen. (109)
Ze trekt dit engagement door naar de politieke vervolgingen van vandaag: zoals die van de Cuban Five (91) of die van Assata Shakur, met wie ze een bijzondere band heeft. Assata Shakur, in de jaren 60 lid van de Black Panthers en later van de Black Liberation Army, ontsnapte uit de gevangenis en vluchtte naar Cuba. Op 2 mei 2013 werd Assata op de lijst van de 25 meest gevaarlijke en gezochte terroristen van de VS geplaatst. Angela Davis besteedt aan haar verdediging een bijzondere aandacht (84, 85, 105, 106, 110, 111, 133)
Ze trekt dit engagement door naar de politieke vervolgingen van vandaag: zoals die van de Cuban Five (91) of die van Assata Shakur, met wie ze een bijzondere band heeft. Assata Shakur, in de jaren 60 lid van de Black Panthers en later van de Black Liberation Army, ontsnapte uit de gevangenis en vluchtte naar Cuba. Op 2 mei 2013 werd Assata op de lijst van de 25 meest gevaarlijke en gezochte terroristen van de VS geplaatst. Angela Davis besteedt aan haar verdediging een bijzondere aandacht (84, 85, 105, 106, 110, 111, 133)
Het volk is de maker van de geschiedenis.
Hetzelfde
geldt voor het succes van de campagne van burgerlijke ongehoorzaamheid in
Birmingham in 1963. “Het is misschien
niet aan iedereen bekend, maar de succesvolle campagne in Birmingham kwam er
dankzij de kruistocht van de kinderen begin mei 1963, waarbij een massa
scholieren, jongens en meisjes, de politiehonden en de waterkanonnen
trotseerden”. (67) Dat is waar voor de strijd van vandaag : “Ik betwijfel of we er ooit zullen in slagen
de doodstraf af te schaffen zonder een echte volksbeweging.”(47)
Over de
relatie tussen leiders en massa zegt ze dat we ons moeten ontdoen van de
(vooral mannelijke) invulling van wat leiderschap betekent en steunt ze het
idee van “wij zijn een beweging volledig
samengesteld uit leiders”(96). Er worden in allerlei bewegingen nieuwe
vormen van leiderschap en de vrouwelijke inbreng hierin uitgeprobeerd, schrijft
ze (98). Maar tegelijk verzet ze zich tegen het individualisme, tegen het
idealiseren van het gebrek aan politieke oriëntatie (97) en tegen het gebrek aan
organisatie. “Er is geen politiek zonder organisatie” (26). “Indien met de Occupy movement vooraf beter waren georganiseerd dan hadden
we een volksbeweging tegen het kapitalisme kunnen tot stand brengen.” (47).
(Nota’s bij
het nieuwe boek van Angela Davis, deel 1).
[2] http://www.lafabrique.fr/catalogue.php?idArt=959 Alle citaten en verwijzingen in het
artikel komen uit de Franse vertaling.
Commentaires