Onzichtbare slachtoffers: vier miljoen zeshonderdduizend oorlogsdoden sinds 2001 (deel 1)

Sinds 2010 werkt een team van vijftig academici, juristen en medici van verschillende universiteiten aan een project van het Watson Institute for International and Public Affairs van een Amerikaanse universiteit, de Brown University. Het project, dat geleid wordt door twee academici van Brown, heet Costs of War. Het team publiceert sindsdien regelmatig rapporten over de resultaten van hun onderzoek naar het aantal slachtoffers en de kosten van de oorlogen sinds 2001.

Het werk van deze experten wordt nationaal en internationaal erkend. Zo citeerde de Amerikaanse president Biden in zijn toespraak tot de natie op 31 augustus 2021 hun cijfers over de kosten van de oorlog in Afghanistan. Om zijn beslissing te verdedigen om zich terug te trekken uit dat land, zei hij toen: "de onderzoekers van de Brown University schatten de kosten van de oorlog in Afghanistan op meer dan 300 miljoen dollar per dag en dat gedurende 20 jaar." (1)

Biden repte echter met geen woord over het aantal doden. Evenmin had hij het over de aanbeveling in het rapport van Costs of War aan het Pentagon en het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken om eindelijk werk te maken van “de registratie en het openbaar maken van alle doden en gewonden in de oorlogsgebieden, inclusief die van Amerikaanse troepen, de contractors, de burgers en de strijders van de oppositie".

Hij citeerde ook niet deze zinnen uit het rapport over de kosten en de doden in Afghanistan, Irak, Pakistan, Syrië, Jemen, Libië en Somalië: "Ook al kunnen we de schuld voor alle doden niet uitsluitend bij één enkele partij, bij één enkele oorzaak of in één bepaalde periode situeren, vaststaat dat al deze slachtoffers zijn gevallen in de landen die de meest gewelddadige oorlogen van de kant van de Verenigde Staten in hun oorlog tegen het terrorisme hebben ondergaan. De oorlogen na 9/11 hebben plaats gevonden in landen waar de zwarte of bruine bevolking de meerderheid uitmaakt. De oorlogen werden in de meeste gevallen begonnen door landen met een geschiedenis van blanke suprematie en islamofobie" (2).  

Gedood in de oorlog

Volgens het rapport Costs of War, dat in september 2021 werd gepubliceerd ter gelegenheid van de twintigste verjaardag van de Amerikaanse invasie in Afghanistan, heeft de wereldwijde oorlog tegen het terrorisme 8 000 miljard dollar gekost en 900.000 levens geëist (3). 

Om preciezer te zijn: tussen de 897.000 en 929.000 mensen zijn rechtstreeks omgekomen als gevolg van de oorlog. Dit cijfer omvat de Amerikaanse soldaten, de geallieerde strijders, de vijandelijke strijders, de journalisten en humanitaire hulpverleners die gedood werden door bommen, kogels of geweervuur. Onder de 900.000 doden "zijn er meer dan 7.000 Amerikaanse soldaten, ongeveer 8.000 contractors (Blackwater en andere huurlingen, LV), 73.000 geallieerde soldaten en leden van de nationale politie in Afghanistan en Pakistan, en meer dan 100.000 geallieerde soldaten die gestorven zijn in Irak en Syrië". Toe te voegen aan het cijfer van het aantal gesneuvelde Amerikaanse soldaten, zo stelt het rapport, is het feit toe dat het voornamelijk gaat over soldaten die afkomstig zijn uit de lagere klasse van de Verenigde Staten. En ook het feit dat "de zelfmoordcijfers onder het actieve militair personeel en onder de veteranen van de oorlogen na 11 september een nieuw hoogtepunt hebben bereikt. In de oorlogen na 11 september zijn vier keer zoveel Amerikaanse militairen door zelfmoord om het leven gekomen dan op het slagveld. Het aantal doden door zelfmoord wordt geschat op 30.177".

En dan is er ook nog die andere “collateral dammage”, bijkomende schade, zoals ze plegen te zeggen. Het aantal burgers dat direct en gewelddadig om het leven kwam in de oorlogen bedraagt 387.073.  

Indirecte doden

In mei 2023 publiceerde Costs of War het aantal indirecte slachtoffers sinds 2001.  Dit cijfer is nog onthutsender: tussen de 3.600.000 en 3.700.000 miljoen mensen zijn indirect gestorven in de oorlogsgebieden na 11 september. Volgens het rapport zijn de belangrijkste oorzaken van deze sterfgevallen: de economische ineenstorting en het verlies van bestaansmiddelen, de vernietiging van openbare diensten en van de gezondheidszorginfrastructuur, de milieuvervuiling en de langetermijneffecten van geweld en trauma. 

De gevolgen hiervan zijn niet te overzien. "Over twintig jaar zullen we nog altijd te maken hebben met de hoge maatschappelijke kost van de oorlogen in Afghanistan en Irak", zegt Stephanie Savell, mededirecteur van het project Costs of War. Ook al heeft het Amerikaanse leger zich in 2021 teruggetrokken uit Afghanistan, " de vraag stelt zich bij elk overlijden of het niet te maken heeft met de gevolgen van de oorlog. Afghanen lijden en sterven vandaag aan oorzaken die met de oorlog te maken hebben en dat in een hoger tempo dan ooit tevoren", zo merkt het rapport Costs of War op.

De kinderen van Falluja

 En dan zijn er nog de kinderen.

Het rapport van 2023 belicht de gevolgen van de oorlog op de menselijke gezondheid en wijst erop dat "bepaalde groepen, met name de vrouwen en de kinderen, het meest te lijden hebben onder deze gevolgen. Meer dan 7,6 miljoen kinderen onder de vijf jaar zijn acuut ondervoed in de oorlogsgebieden van na 11 september 2001, wat betekent dat ze niet genoeg te eten hebben en letterlijk wegkwijnen tot op het bot, waardoor ze een groter risico lopen om te sterven. In Afghanistan en Jemen gaat het om bijna 50% van de kinderen en in Somalië om bijna 60%".

Uitgeveegd, weggegomd

Wat zegt ons het cijfer van 4,6 miljoen doden, directe en indirecte slachtoffers van de oorlogen die sinds 11 september 2001 (de datum van de aanslagen in New York, Washington en Pennsylvania) zijn begonnen of worden gesteund door de Verenigde Staten en de NAVO? Het zegt ons niets. Behalve, misschien, als je het getal hardop zegt, langzaam en meerdere keren. 4 600 000. Vier miljoen zeshonderdduizend. Of als je je begint voor te stellen wie er achter de cijfers zit.

Een miljoen gezinnen met drie kinderen? Honderdduizenden soldaten. Duizenden baby's. Een jong meisje dat ervan droomde om dokter te worden. Een moeder die haar kinderen van school haalde. Een grootvader die op het huis paste terwijl zijn kinderen aan het werk waren. Pasgehuwden die het niet gered hebben. Een verpleegster die vertrok naar haar werk. Een dokter die uitgeput thuiskwam. Jonge mensen die voetbal speelden. Een grootmoeder die brandhout sprokkelde.  

 Kijk naar de blik van de Afghaanse boer op de foto, naast de lichamen van zijn kinderen die op een bestelwagen liggen. Hij laat ons de cijfers begrijpen.

Het aantal mensen dat ziek werd door de gevolgen van de oorlog is niet in de cijfers inbegrepen. "Naast het aantal doden zijn er miljoenen burgers gewond geraakt. Die mensen hebben ongelooflijk veel ontberingen geleden als gevolg van deze oorlogen. Voor elke persoon die sterft aan een ziekte omdat de oorlog de toegang tot drinkwater en afvalverwerkingsinstallaties heeft vernietigd, worden vele anderen ziek", zo stelt Costs of War. Kinderen die met een handicap worden geboren, zitten ook niet in de cijfers. Tussen 2007 en 2010, drie jaar na de Amerikaanse aanvallen van 2004 op de Iraakse stad Fallujah, had meer dan de helft van de geboren baby's aangeboren afwijkingen.  Meer dan 45% van de zwangere vrouwen kreeg een miskraam in de twee jaar na de aanvallen. Na de besmetting met verarmd uranium in dichtbevolkte stedelijke gebieden in Irak werden stralingsniveaus gevonden die 1000 tot 1900 keer hoger waren dan normaal (4) . Deze cijfers doen denken aan die andere oorlogsmisdaden, die werden begaan tijdens de Vietnamoorlog. Vliegtuigen van het Amerikaanse leger sproeiden tussen 1961 en 1971 ongeveer 80 miljoen liter dioxine houdende herbiciden op 26.000 dorpen in Zuid-Vietnam. Met zeer ernstige gevolgen voor het milieu en het menselijk leven: "Zestig jaar na het einde van de oorlog is dit gif nog steeds dodelijk, met verschrikkelijke gevolgen. Vandaag de dag lijden meer dan 4,8 miljoen Vietnamezen nog steeds onder de gevolgen van Agent Orange/dioxine.” (5)

Koloniale oorlogen

De bijna vijf miljoen slachtoffers sinds 2001 hebben geen naam, geen gezicht, geen geschiedenis. Er zijn geen processen geweest waarin ze hebben kunnen getuigen over hun lijden. In het beste geval hebben ze de mogelijkheid gehad om hun geliefden te begraven en te huilen bij hun graf. Daarna niets meer. Niets dan de afwezigheid. Niets dan de pijn.

In onze landen herdenken we de slachtoffers van de Eerste en Tweede Wereldoorlog en vieren we "75 jaar vrede en vrijheid" in Europa. Tegenwoordig herdenken we zelfs de bloedbaden die zijn aangericht tijdens de Belgische kolonisatie van Congo. Alsof de huidige koloniale oorlogen in naam van de strijd tegen het terrorisme, die al twintig jaar woeden, nooit hebben plaatsgevonden, nooit hebben bestaan. Alsof deze oorlogen niet al langer duren dan de twee wereldoorlogen samen ? Alsof deze oorlogen onder leiding van de Verenigde Staten en de NAVO niet hebben geleid tot de ontheemding en verplaatsing van 38 miljoen mensen.  Meer dan in elk conflict sinds 1900, met uitzondering van de Tweede Wereldoorlog. Het rapport van Costs of War uit 2021 zegt hierover: "38 miljoen is een zeer conservatieve schatting. Het totale aantal mensen dat ontheemd is geraakt door oorlogen onder leiding van de VS na 11 september zou bij de 49 à 60 miljoen mensen kunnen liggen, wat het aantal ontheemden in de Tweede Wereldoorlog zou evenaren".

Waarom hebben we niets gezien of gehoord?

Waarom werden de borden en de leuzen van de massademonstraties van begin 2000 “Not in my Name” zo snel opgeborgen? Omdat de hele politieke klasse, zowel die van links als van rechts, en alle westerse media ervoor gezorgd hebben dat onze samenlevingen deze oorlogen, die ver van ons bevoorrechte westerse bestaan plaatsvonden, hebben geabsorbeerd.  We hebben ons allemaal laten inpakken door het concept van een wereldwijde contra-terroristische oorlog. Deze oorlogen maakten geen enkel verschil in ons dagelijks leven. De gruwel bereikte ons niet. Dankzij de drones en andere geavanceerde dodelijke technieken sneuvelden er minder Westerse soldaten aan het front dan in de oorlogen in Korea of Vietnam.  

Kim Phuc

 Wat de media betreft, ook daar hebben de Verenigde Staten de lessen getrokken uit de oorlog in Vietnam: er zijn geen beelden meer zoals die van My Lai of van Kim Phuc, het kleine meisje dat, verbrand door napalm, naakt over de weg rent voor de ogen van Amerikaanse soldaten. De overgrote meerderheid van de media heeft de kant van het Amerikaanse leger gekozen en bedrijft wat men noemt "embedded journalism". 

Toen Julian Assange en Wikileaks openbaar maakten wat verborgen was, door de geheime dossiers over de gepleegde oorlogsmisdaden te publiceren, doorbraken ze dit keurslijf. Hun publicatie van één enkele geheime video uit 2007 over het doodschieten van een groep burgers in Bagdad vanuit Apache helikopters tot er niets meer bewoog, zorgde voor een schokgolf. Onder de doden waren er twee verslaggevers van Reuters.  De moordpartij werd gefilmd en becommentarieerd door piloten aan boord van de helikopters. Over de twee kinderen die door hen gewond werden, hoort men ze zeggen: "Het is hun eigen schuld, ze moesten hun kinderen maar niet hebben meegebracht". Na afloop zijn het niet degenen die deze misdaad begaan hebben, maar diegenen die ze hebben aan het licht gebracht die de prijs betalen. Zo zit Julian Assange al vier jaar in de zwaarbeveiligde Belmarsh-gevangenis in Londen, in afwachting van een beslissing over zijn uitlevering aan de Verenigde Staten. 

Collateral murder
Bagdad 2007

Intussen gaat de “geïntegreerde journalistiek” (Embedded journalism) verder zijn gang : getuige daarvan de berichtgeving over de oorlog in Oekraïne. Over de gevolgen van de oorlogen in Afghanistan of Irak verder geen woord.  

En toch zijn ze er nog altijd, de slachtoffers, degenen die de 4,6 miljoen doden hebben overleefd. Ze wachten op ons antwoord.

 

Noten

 

[1] https://www.bostonglobe.com/2021/08/31/metro/biden-cited-brown-researchers-measuring-cost-afghan-war-heres-background/

[2] https://watson.brown.edu/costsofwar/

[3] https://geopoliticaleconomy.com/2023/05/18/us-911-wars-million-deaths-displace/

[4] https://www.commondreams.org/news/war-on-terror-casualties

[5] https://lecourrier.vn/agent-orange-dioxine-une-tragedie-qui-perdure-depuis-60-ans/926081.html ; https://www.cairn.info/revue-ballast-2015-2-page-74.htm