“Als hij zich goed gedraagt, zullen we hem niet folteren” : de Amerikaanse garanties voor de uitlevering van Julian Assange
Op 4 januari 2021 besliste de Britse rechter Vanessa Baraitser de uitlevering van Julian Assange naar de Verenigde Staten (VS) te weigeren om medische redenen. Assange riskeert in de VS een maximumstraf van 175 jaar gevangenisstraf (de facto levenslang), als de 18 beschuldigingen (inbreuken op de Espionage Act uit 1917 en de Computer Fraud and Abuse Act uit 1986) weerhouden worden.
Baraitser weigerde de uitlevering omdat de
psychische gezondheid van Assange dermate zorgwekkend was dat er een risico
bestond dat Assange zelfmoord zou plegen als hij in een Amerikaanse
supermax-gevangenis zou worden opgesloten en/of onder een regime van Speciale
Administratieve Maatregelen (SAM’s) zou worden geplaatst. Het was een zelden
gehoorde officiële bekentenis over de horror van het Amerikaanse
gevangenissysteem.[1] En een bevestiging van de wetenschappelijke
publicaties[2] en
de resoluties van de Verenigde naties[3]
die het langdurig isolement in een supermax-gevangenis, net als de SAM’s die de
gevangene volkomen afsnijden van de buitenwereld, gelijkstellen aan foltering.
Voor haar uitspraak baseerde Baraitser zich
op het psychiatrisch rapport van professor Michael Kopelberg en wellicht ook op
de getuigen over het Amerikaanse gevangenissysteem. Maar met haar vonnis hield
ze tegelijk de deur wijd open voor de uitlevering van Assange. Wat de inhoud
van de beschuldigingen betreft, schaarde ze zich immers resoluut aan de
Amerikaanse kant. Ook weet ze heel goed dat een vonnis dat zich enkel baseert
op de mentale gezondheid van Assange alleen maar uitstel van executie betekent.
Mentale gezondheid is betwistbaar, en variabel in de tijd. Tenslotte weet ze ook
dat het niet de eerste keer is dat Britse rechtbanken zich buigen over de
omstandigheden in Amerikaanse supermax-gevangenissen als argument tegen een
uitlevering. Toen Groot-Brittannië een tiental jaar geleden de uitlevering van
zes van terrorisme beschuldigde personen aan de VS goedkeurde, waaronder vier
Britse onderdanen, trokken die tegen die beslissing naar het Europees Hof voor
de rechten van de mens (EHRM). Ze verzetten zich tegen hun uitlevering op basis
van de Amerikaanse gevangeniscondities, de mogelijke lengte van de straf, de
SAM’s en de gezondheidstoestand van drie onder hen. Een van hen leed aan het
asperger-syndroom. Het EHRM gaf Groot-Brittannië gelijk in 2012. Het EHRM
oordeelde dat er “geen gevaar bestond dat de rechten van de beschuldigden
zouden geschonden worden voor een Amerikaanse rechtbank”. “Dat er
volgens artikel 3 van het Europees verdrag wel degelijk een absoluut verbod is
om iemand uit te leveren als er sprake is van echte foltering, maar dat dat
niet geldt voor elke andere vorm van slechte behandeling”. “Beslissend is
de vraag, zo zei het Hof, of het risico reëel is dan wel of er
diplomatieke en gerechtelijke garanties worden gegeven.” Na deze uitspraak
werden de beschuldigden uitgeleverd aan de VS.[4]
Het is voor dit scenario dat Nils Meier, de
speciale VN-rapporteur tegen foltering, waarschuwde. Na de uitspraak van
Baraitser zei Meier dat het Britse vonnis inhield dat alle argumenten van de VS
over “onderzoeksjournalistiek als spionage en landverraad” werden
overgenomen, en dat het zou volstaan voor de Amerikaanse regering om enkele
garanties te geven over de detentievoorwaarden voor Assange om toch zijn
uitlevering te bekomen[5].
7 juli 2021: de drie garanties
Meier had gelijk. Op 7 juli besliste het
Britse Hooggerechtshof dat de Amerikaanse regering toestemming kreeg om het
vonnis van 4 januari “gedeeltelijk” aan te vechten. Volgens het Hof had de Amerikaanse regering
niet de mogelijkheid gehad om aan de Britse justitie haar garanties over de
behandeling van Assange naar voor te brengen. Die kans krijgt ze nu. Het
Amerikaanse aanbod luidt als volgt. Assange zal niet in een supermax
gevangenis, zoals die in ADX Florence, worden opgesloten. Ten tweede zal hij niet
in een SAM-regime geplaatst worden. “Die garantie is geldig, zo zegt het
aanbod letterlijk, zolang hij niets onderneemt dat toch een SAM regime of
een opsluiting in ADX zou vereisen.[6]
Ten derde zal Assange zijn eventuele straf kunnen uitzitten in zijn
geboorteland Australië.
Wat de eerste twee garanties betreft is het
heel simpel. Advokaat Julia Hall, een deskundige op het gebied van nationale
veiligheid en mensenrechten bij Amnesty International, zei hierover: “De VS zeggen:
we garanderen dat Assange niet in een maximaal beveiligde gevangenis wordt opgesloten,
dat hij niet wordt onderworpen aan SAM’s (Speciale Administratieve Maatregelen)
en dat hij de nodige gezondheidszorg krijgt. Maar, zeggen ze erbij: als hij
iets doet wat we niet goed vinden, dan behouden we ons het recht voor om hem in
een maximaal beveiligde gevangenis te plaatsen en hem bijzondere
administratieve maatregelen op te leggen. Dat zijn helemaal geen garanties, dit
is volkomen onbetrouwbaar, dit belooft iets en behoudt zich het recht voor om
de belofte te breken. Ik bestudeer de Amerikaanse uitleveringsprogramma’s al
bijna twee decennia. Wat de VS doen, is het internationale verbod op marteling
ondermijnen.”[7]
Wat de derde garantie betreft, het recht om
zijn eventuele gevangenisstraf in Australië uit te zitten, vergeten de VS te
vermelden dat een procedure om dit te verkrijgen vereist dat men eerst alle
mogelijke vormen van beroep tegen een vonnis moet hebben uitgeprobeerd in de VS.
Iets dat tien jaar of meer kan duren. [8]
11 augustus 2021: uitbreiding van het Amerikaanse
recht op beroep met twee extra punten
De VS vonden een gedeeltelijke aanvaarding
van hun vraag tot beroep niet voldoende. Ze trokken naar de rechtbank om het
recht bekomen om ook andere elementen van het vonnis van 4 januari aan te
vechten. Dat gebeurde op 11 augustus, toen een Britse rechtbank ook die nieuwe
Amerikaanse vragen goedkeurde. Vooreerst bekwamen de VS daar het recht om de
legitimiteit aan te vechten van het psychiatrisch rapport van professor Michael Kopelberg, waarop rechter Baraitser zich had
gebaseerd om de uitlevering te weigeren. Die zou in zijn rapport niets vermeld
hebben over de relatie van Assange met zijn verloofde Stella Moris tijdens zijn
verblijf in de Ecudoriaanse ambassade. Baraitser, zo stelden de Amerikanen,
heeft ook niet geluisterd naar de opinie van twee andere experten die de mening
van Kopelberg over de gezondheidstoestand van Assange niet deelden. Om Kopelberg’s
geloofwaardigheid te ondermijnen, legden de Amerikaanse autoriteiten ook een
artikel neer uit een psychiatrisch tijdschrift, waarin die zich lovend uitlaat
over Gareth Peirce, de advokate van de Ierse Birmingham Five en Guantanamo
gevangenen. Een uitspraak die zou aantonen dat hij niet objectief is.
Ten tweede wilden de VS in twijfel trekken
dat de toestand van Assange zo ernstig was dat hij zelfmoord zou kunnen plegen
en dat de Amerikaanse autoriteiten niet in staat zouden zijn om dat te
beletten. Tijdens de hoorzitting voerde Clair Dobbin, de advokate voor de
Amerikaanse regering, aan dat Assange “niet zo ziek" is om van een
mogelijk zelfmoordscenario te kunnen spreken. “Er bestaat geen rapport over
de psychiatrische geschiedenis van Assange”, zei ze, “en ook van het
asperger syndroom waaraan hij zou lijden was er geen sprake tot aan zijn
mogelijke uitlevering. De geestelijke gezondheidsproblemen van Assange voldoen
niet aan de wettelijk vereiste drempel om een uitlevering te beletten”.[9]
De behandeling van het Amerikaanse beroep
werd vastgelegd op 27 en 28 oktober.
Intussen wordt alles verder in
gereedheid gebracht om de uitlevering te forceren
Zijn uitlevering mag dan geweigerd zijn op
basis van zijn dramatische gezondheidstoestand, toch blijft Assange achter de
tralies in de gevangenis van Belmarsh en werd hem een vrijlating op borg
geweigerd.
Op vraag van de minister van buitenlandse
zaken van Ecuador werd Julian Assange zijn Ecuadoraanse nationaliteit afgenomen.
Assange verkreeg in januari 2018 het Ecuadoraanse staatsburgerschap. Een
staatsburgerschap dat een obstakel zou kunnen zijn voor zijn uitlevering omdat
er geen uitleveringsverdrag is tussen Ecuador en de VS. Op 1 augustus 2021
verdween Assange”s vriend Craig Murray, voormalig Brits diplomaat en
klokkenluider, voor acht maand achter de tralies. Hij was door een rechtbank
veroordeeld wegens zijn publicaties in het Schotse Salmond schandaal. Met hem
verdwijnt een belangrijke bondgenoot van Assange voor een tijd van het toneel.
Zijn dagelijkse rapporten tijdens de uitleveringshoorzittingen in februari en
september 2020 werden over de hele wereld gelezen.
Het einde van de oorlog in Afghanistan,
maar niet voor Assange?
Assange’s
Wikileaks publiceerde tijdens de oorlogen in Afghanistan en Irak duizenden
geheime Amerikaanse documenten over de Amerikaanse misdaden in die oorlogen.
Als direct gevolg van de oorlog kwamen volgens een van de onderzoeksinstituten
tussen de 218 000 à 241 000 mensen om het leven[10].
George W. Bush. Tony Blair, David Petraeus, Paul Wolfowitz. John Bolton en al
de anderen die voor dit bloedbad verantwoordelijk zijn beschuldigen vandaag Assange’s
Wikileaks ervan “bloed aan zijn handen” te hebben omwille van de publicatie van
de namen van soldaten en collaborateurs.
De Afghan War Logs van Wikileaks bespoedigden
precies het einde van het bloedvergieten. Door de oorlogsmisdaden en de
verborgen draagwijdte van de oorlog aan de wereld kenbaar te maken. Net zoals
de publicaties van de Pentagon Papers door Daniel Ellsberg dat deden tijdens de
Vietnamoorlog.
Assange en Ellsberg
photo BBCnews
Daniel Ellsberg en Julian Assange
Daniel Ellsberg is een militair analist die
werkte voor het Amerikaans leger. In juni 1971, dit jaar precies 50 jaar
geleden, lekte hij de Pentagon Papers, geheime documenten die de leugens van de
Amerikaanse regering in de Vietnamoorlog aan het licht brachten. Op 3 januari
1973 werd Ellsberg aangeklaagd op grond van dezelfde wet waarop Assange vandaag
wordt aangeklaagd: de Spionagewet van 1917, naast beschuldigingen van diefstal
en samenzwering. Hij riskeerde toen een maximumstraf van 115 jaar. Maar tijdens
zijn proces kwam aan het licht dat de Amerikaanse regering illegale
afluisterpraktijken tegen hem had opgezet, inbraken bij de psychiater van
Ellsberg had georganiseerd in een poging om hem te discrediteren, en dat er
zelfs plannen bestonden om Ellsberg fysiek uit te schakelen via Cubaanse
huurlingen.
In tegenstelling tot Assange, moest Ellsberg
niet naar de gevangenis in afwachting van zijn proces. De Amerikaanse regering
had het ook zo grof gespeeld dat de rechtbank op 11 mei 1973 alle aanklachten
tegen Ellsberg verwierp. Het Watergate schandaal dat parallel liep met het
proces tegen Ellsberg bracht toenmalig president Nixon en zijn medewerkers ten
val in 1974. “The Times they are a changing”, zong Bob Dylan, maar in
het geval van Assange, in de verkeerde richting.
Ellsberg getuigde op het proces van Assange.
In interviews zei hij hierover: “Waar hij schuldig aan is, daar ben ook ik schuldig aan. Onze motieven zijn vergelijkbaar.
Het verschil is dat ik een bron was, hij een uitgever. Ik herken me helemaal in
hem. De publicaties van Wikileaks over de oorlogen in Afghanistan en Irak hebben
aangetoond dat marteling de normaalste zaak van de wereld zijn geworden”[11] “De WikiLeaks-publicaties zijn een van
de belangrijkste, waarheidsgetrouwe onthullingen van geheim, crimineel staatsgedrag
in de Amerikaanse geschiedenis. Het Amerikaanse publiek had het recht om te
weten wat er in hun naam werd aangericht. Ongeoorloofde publicatie van geheime
documenten was de enige manier om de mensen dit recht toe te kennen."[12]
Ellsberg, vandaag 90, bleef zijn hele leven
trouw aan zijn engagement tegen de Amerikaanse oorlogen. Begin dit jaar
publiceerde hij, als waarschuwing voor een dreigend conflict met China, geheime
documenten uit 1958 waaruit blijkt dat de Amerikaanse autoriteiten een
nucleaire aanval tegen China planden, mocht een militair conflict met China
niet met conventionele wapens opgelost kunnen worden.
De moed en de standvastigheid van Ellsberg is
een inspiratie in onze strijd voor de vrijlating van Julian Assange.
[1] https://www.dewereldmorgen.be/artikel/2021/01/29/brits-vonnis-julian-assange-erkent-gruwel-supermax-gevangenissen-vs/
[2] https://ccrjustice.org/sams-report The Darkest Corner: Special Administrative
Measures and Extreme Isolation in the Federal Bureau of Prisons https://www.counterpunch.org/2020/09/16/assange-on-trial-supermax-prisons-and-special-administrative-measures/
[4] https://verietyinfo.com/finlandeng/supermax-prison-and-dr-binoi-kampmarks-special-administrative-measures/ ; https://solitarywatch.org/2021/07/14/seven-days-in-solitary-7-12-21/
[5] Cité par Viktor Dedaj https://www.facebook.com/viktor.dedaj
[6] Letterlijk : “unless he were to do
something subsequent to the offering of these assurances that meets the tests
for the imposition of SAMs or designation to ADX”.
[7] De website Il Fatto Quotidiano interviewde advokaat Julia Hall, een
deskundige op het gebied van nationale veiligheid en mensenrechten bij Amnesty
International, die de afgelopen twee decennia gewerkt rond de thema’s van de
extra-legale uitleveringen, de black sites
van de CIA en Guantanamo. https://www.ilfattoquotidiano.it/in-edicola/articoli/2021/07/24/julia-hall-amnesty-international-expert-on-national-security-assange-should-be-released/6272346/
[8] Het is natuurlijk niet te vergelijken, maar als illustratie van de
Amerikaanse toegeeflijkheid inzake transferts naar een land van herkomst, is
het goed om even te denken aan Rudy Vandenborre die al 30 jaar in een
Amerikaanse cel zit en al even lang smeekt om zijn overplaatsing naar België.
[9] https://www.theguardian.com/media/2021/aug/11/julian-assange-loses-court-battle-stop-us-expanding-extradition-appeal
[10] https://watson.brown.edu/costsofwar/figures/2021/human-and-budgetary-costs-date-us-war-afghanistan-2001-2021
Commentaires