Julian Assange, de Amerikaanse “garanties" onder de leugendetector

Copyright 2014, Acronyms and Slang

In haar arrest van 4 januari 2021, 410 punten en 132 pagina’s lang, verwierp rechter Vanessa Baraitser het Amerikaanse verzoek om Julian Assange uit te leveren. In haar rechtvaardiging van het vonnis ging haar aandacht vrijwel uitsluitend uit naar de SAMs, de Bijzondere Administratieve Maatregelen (Special Administrative measures), die aan Julian Assange zouden kunnen worden opgelegd.

 Ze baseerde zich hiervoor op de getuigenissen van SAM-gevangenen, zoals die van Ahmed Abu Khatallah (vertegenwoordigd door advocaat Eric Lewis), Abu Hamza (vertegenwoordigd door advocaat Lindsay Lewis) en ook op de getuigenis van Maureen Baird, een voormalige bewaker in de MCC-gevangenis van New York City. In de punten 308 en 309 van het arrest wees ze erop dat ze het materiaal op internet over de ADX Florence supermax-gevangenis had gelezen en in het bijzonder “The Darkest Corner”, een rapport over de SAMs uit 2017[1]. 

 Dit laatste beschrijft de SAMs als maatregelen die erger zijn dan die die gelden in het kamp van Guantanamo en als een vorm van marteling, in strijd met zowel de Amerikaanse als de internationale wetgeving.

Het debat rond de SAMs voor de rechtbank

In de tekst van het vonnis worden de antwoorden van de advocaat van de Amerikaanse autoriteiten tegen deze analyse opgenomen. Zo zouden de SAM-maatregelen slechts zeer uitzonderlijk en zelden worden toegepast. Zo zou het pure speculatie zijn om te beweren dat Assange zeker zal worden onderworpen aan de SAMs. Volgens de advocaat waren er op 1 september 2020 in alle Amerikaanse gevangenissen samen, slechts 47 SAM-gevangenen (punt 290), en dus geen 51 zoals vermeld in het The Darkest Corner rapport. Hij stelde de rechtbank ook gerust over de detentievoorwaarden van de SAM-gevangenen. Die zouden zich in de best denkbare omstandigheden bevinden. In afzondering natuurlijk, maar met individuele recreatie en met vier telefoontjes en vijf sociale bezoeken per maand. Door een programma in drie fasen te volgen, zo stelde hij, kunnen de gevangenen de zware omstandigheden van de SAMs geleidelijk aan verminderen (punt 306). Van zijn kant liet het bestuur van de Amerikaanse gevangenissen (Bureau of Prisons, BOP) rechter Baraitser weten dat er medische, psychologische en mentale diensten beschikbaar zijn voor alle gevangenen en dat een van deze diensten een wekelijks medisch onderzoek doet en een evaluatie maakt van de meeste psychiatrische patiënten. Bovendien zouden volgens de BOP, mensen met een psychiatrische aandoening niet in ADX Florence worden geplaatst (punt 311).

Oneindige stilte

Het betoog van de Amerikaanse advocaat en de BOP werd in het verleden al tegengesproken in een aantal onderzoeken zoals dat van Solitary Watch[2]. Of door het Brennan Center for Justice dat de SAMs voor Syed Fahad Hashmi beschreef: alle gesprekken met zijn familie (één keer per week mag telkens één persoon van de familie hem bezoeken) en met zijn advocaten worden geregistreerd door de autoriteiten, verbod op contact met andere gevangenen, verbod op elk contact met de media, verbod op televisie en radio, toegang tot kranten maar enkel 30 dagen na hun publicatie, naakt fouillering telkens hij zijn cel verlaat. Zelfs tegen zichzelf praten in zijn cel is verboden![3] Deze absolute stilte voert ons terug naar het gevangenisregime bij het ontstaan van de gevangenissen zo’n tweehonderd jaar geleden. Onderzoeksjournalist Aviva Stahl schreef hierover: “SAM-gevangenen kunnen maandenlang afgesneden worden van elk menselijk contact. Een gevangene die het heeft meegemaakt, vertelde me: soms voelde het als op een kerkhof, er is geen geluid, iedereen zit in zijn graf". Ze stelt dat SAMs het einde van de persvrijheid betekenen. In een artikel uit 2019, gepubliceerd in The Nation en The Intercept, meldde ze dat er uit een maximaal beveiligde gevangenis van Colorado geen enkel bericht was doorgesijpeld over de herhaalde hongerstakingen die plaatsvonden tussen 2005 en 2016, en die telkens werden gevolgd door forced feeding (gedwongen inname van voeding).[4] Omdat voor een journalist het publiceren over wat een SAM-gevangene of zijn advocaat heeft gezegd over wat er op een bepaald ogenblik binnen gebeurt, de deur openzet voor een strafrechtelijke vervolging.

 Ik volg sinds 2009 de zaak van Nizar Trabelsi, door België uitgeleverd aan de Verenigde Staten in 2013, en sindsdien een SAM-gevangene. In 2017 publiceerde ik het officiële document (foto) over de verlenging van de SAMs, die al sinds 1 november 2013 tegen hem van kracht waren.[5] Over de verschrikkelijke gevolgen van deze maatregelen publiceerde ik het rapport van de psychiater die hem in 2018 bezocht en onderzocht.[6] Vandaag, drie jaar later is hij nog steeds onderworpen aan dezelfde SAM-maatregelen. Het Belgische Comité T schrijft hierover in zijn rapport van 2021: “Trabelsi wordt al zeven jaar in de Verenigde Staten vastgehouden in een compleet sensorieel isolement, wat neerkomt op marteling of op zijn minst op een onmenselijke en vernederende behandeling. Zie hiervoor: Centrum voor grondwettelijke rechten en Allard K. Lowenstein International Rights Clinic, Yale Law School, The Darkest corner, september 2017, p. 2) ”.[7]

Dit zijn slechts enkele voorbeelden, de namen van alle SAM-gedetineerden zijn niet bekend omdat het ministerie van Justitie hun namen weigert vrij te geven.

De argumenten van de Amerikaanse advocaten en de BOP overtuigden rechter Baraitser niet. Ze besloot: "Er zijn geen garanties dat Assange niet zal worden onderworpen aan SAMs vóór zijn proces (punt 294) of na zijn proces (punt 357). Onder deze omstandigheden zal de geestelijke gezondheid van Assange verslechteren tot op een punt waarop hij zou kunnen proberen zelfmoord te plegen (punt 355)”.

De Amerikaanse "garanties"

De rechter liet op die manier wel de mogelijkheid open voor de Amerikaanse autoriteiten om hun garanties te herformuleren. Wat ze al vlug deden. In het vijfde punt van het Amerikaanse beroep tegen de weigering om Assange uit te leveren klonk het zo: “de Verenigde Staten geven het Verenigd Koninkrijk een reeks garanties die beantwoorden aan de specifieke conclusies van de rechter. In het bijzonder geven de Verenigde Staten de verzekering dat de heer Assange niet zal worden onderworpen aan SAMs of opgesloten zal worden in ADX Florence, tenzij hij iets doet dat het opleggen van SAMs of zijn opsluiting in de ADX zou vereisen”.[8]

Ze kunnen met andere woorden hun garanties op elk moment intrekken. Maar niet alleen dat. De reden die ze aanhalen om een intrekking te rechtvaardigen, namelijk omdat Julian Assange iets zou kunnen doen, is een puur verzinsel. De geschiedenis van de SAMs bewijst dat het helemaal niet nodig is om iets in de gevangenis te doen, om zich slecht te gedragen of iets dergelijks. Het is het statuut van terrorist dat volstaat om de SAMs op te leggen. Dit is te lezen in de studie van professor Francesca Laguardia van de Montclair State University, die de oorsprong en de evolutie van de SAMs bestudeerde. Laten we hopen dat de rechters van het Hof van beroep deze studie lezen. Ze is bijzonder interessant om te zien hoe de verharding van het gevangenisbeleid tegen gevaarlijke criminelen eind vorige eeuw, vanaf 2001 opschoof naar moslims die verdacht worden van terrorisme, om in 2021 uit te komen bij de categorie van de klokkenluiders zoals Julian Assange.

Van de oorsprong van de SAMs naar hun huidige toepassing

Volgens deze studie begint de geschiedenis van de SAMs een decennium voor de terroristische aanslagen van 11 september 2001. Aan het einde van de 20e eeuw waren ze een extreme reactie, een nieuwe vorm van straf, voor de zwaarste criminelen. Het politieke klimaat was er toen een van buitensporige reactie van de staat tegen misdaad en tegen gevaarlijke bevolkingsgroepen in het algemeen. Naast de doodstraf werden de SAMs de zwaarste vorm van straf die er vandaag bestaat. Ze werden gebruikt vanaf de jaren tachtig en negentig toen de eerste strengst beveiligde gevangenissen (supermax) werden gebouwd. De SAMs waren hun complement. Ze waren geen nieuwe vorm van justitie, maar een vorm van supplementair administratief bestuur van de gevangenen die als de meest gevaarlijke werden beschouwd. Ze vertrokken van de premisse dat de behandeling van misdaad en criminelen een kwestie van management was en niets anders.

Al in 1988 gaf het bestuur van de Amerikaanse gevangenissen de toestemming om SAMs op te leggen aan een gevangene die een bedreiging vormde voor zijn eigen leven of dat van andere gevangenen of bewakers. Luis Felipe wordt algemeen beschouwd als de eerste gevangene die onderworpen werd aan SAMs omdat hij een bende, de Latin Kings, had opgericht en moorden had georganiseerd vanuit de gevangenis. Vanaf het midden van de jaren negentig werden drugssmokkelaars zoals Augusto Falcone, moordenaars zoals John Gotti, aan het hoofd van de Gambino-familie, terreurverdachten zoals Ahmad Sulaiman en Omar Abdel-Rahman (de aanslag op het World Trade Center in 1993) onderworpen aan SAMs. De eerste gevallen van het gebruik van sensorieel isolement werden al lang vóór 2001 gemeld.

In het begin, zo schrijft Francesca Laguardia, waren de SAMs een goed opgevolgde, zeer beperkte praktijk, alleen voor duidelijk aangetoonde gevallen van gevaar en geweld. Maar in de daaropvolgende jaren konden gevangenen die eventueel in staat zouden zijn om gewelddadige handelingen te plegen, zonder dat daar enig bewijs voor was, onder SAMs worden geplaatst. SAMS werden steeds meer aanvaard voor situaties die niets te maken hadden met wat in het begin werd beoogd. Zoals bij Wahid El Hage die nog nooit een geweld had gepleegd, maar voor wie "het vermogen om geweld te plegen", "de mogelijkheid om informatie met anderen te delen" volstond om hem onder SAMs te plaatsen. De uitzonderlijke praktijk van SAMs werd een algemeen aanvaarde praktijk.

De bevoegdheid om iemand onder SAMs te plaatsen lag en ligt nog steeds enkel en alleen in de handen van de procureur-generaal en alleen in handen van de uitvoerende macht. In het begin van de SAMs waren sommige rechters geneigd om de klachten van een SAM-gevangene te accepteren en hun twijfels te uiten over de redelijkheid en gegrondheid van de maatregelen. Ze kwamen er al snel achter dat ze hun handen van dit soort zaken moesten afhouden, dat deze buiten de bevoegdheid van de rechterlijke macht vielen. We zouden er vandaag kunnen aan toevoegen dat de oplegging van de SAMs in de zaak Julian Assange ook buiten de garanties van de Amerikaanse advocaten vallen.

Tot slot, enkele zinnen op pagina 23 uit dit rapport die rechtstreeks verband houden met de zaak Julian Assange: “SAMs kunnen worden toegepast op verdachten die niet zijn berecht, die niet zijn veroordeeld en waarvoor de regering geen enkel bewijs van gevaarlijkheid heeft geleverd en evenmin de noodzaak heeft aangetoond om ze op te leggen. Volgens ten minste één officier van justitie is een aanklacht wegens terrorisme voldoende. In naam van de openbare veiligheid verdwijnt elke noodzaak om de gevaarlijkheid te bewijzen, de uitvoerende macht kan de beslissing eenzijdig nemen, met slechts een schijn van gerechtelijk toezicht en zonder vragen te stellen."

 Het Britse Hof van Beroep kan niet zeggen dat het niet op de hoogte was.

 

 

---

[1] THE DARKEST CORNER: SPECIAL ADMINISTRATIVE MEASURES AND EXTREME ISOLATION IN THE FEDERAL BUREAU OF PRISONS du Centre for Constitutional Rights et Allard K. Lowenstein International Human Rights Clinic   https://ccrjustice.org/sites/default/files/attach/2017/09/SAMs%20Report.Final_.pdf

[2] “Worden er geesteszieken in compleet isolement opgesloten?

Solitary Watch: Ja, en het gaat om grote aantallen. In de afgelopen dertig jaar zijn Amerikaanse gevangenissen de grootste psychiatrische centra van het land geworden. Isoleercellen worden gebruikt om duizenden mensen met psychische aandoeningen in op te sluiten. In een rapport uit 2003, gebaseerd op staatsgegevens, schatte Human Rights Watch dat een derde tot de helft van mensen in isolement, aan een of andere vorm van geestesziekte lijdt. http://supermax.be/quest-ce-que-lincarceration-en-solitaire%e2%80%af-questions-et-reponses-par-jean-casella-et-sal-rodriguez-the-guardian-270416/

[3] https://www.brennancenter.org/our-work/research-reports/letter-ag-mukasey-regarding-special-administrative-measures-syed-fahad

[4] https://theintercept.com/2017/10/23/sams-torture-prisons-ccr-extreme-isolation-accountability/  ;  https://www.thenation.com/article/archive/force-feeding-prison-supermax-torture/

[5] http://supermax.be/la-torture-moderne-les-sam-special-administrative-measures-mesures-administratives-speciales-contre-nizar-trabelsi-document-du-ministere-de-la-justice-americain-texte-integral/

[6] http://supermax.be/automutilation-symptomes-psychotiques-un-rapport-psychiatrique-americain-decrit-les-consequences-de-lenfermement-solitaire-de-nizar-trabelsi-octobre-2018/

[7] RAPPORT 2021 du Comité T (Comité de vigilance en matière de lutte contre le terrorisme) Evaluation des mesures visant à lutter contre le terrorisme à la lumière des droits humains

[8] Email from CPS Press Office to Charlie Savage, New York Times, July 7, 2021