“Hetgeen dat er geweest is, hetzelfde zal er zijn”: over corruptie, luxe-industrie en detentie

 

Een handtasje van Louis Vuitton,
u kijkt zelf maar op de website om te zien 
wat zo'n ding kost
https://journeytofrance.com/most-expensive-
louis-vuitton-handbags/  

 door Luk Vervaet

We waren ze bijna vergeten al die schandalen uit het verleden: het Agustaschandaal, de Publifin-affaire, Kazakhgate of de Chodiev affaire, het Samusocial-schandaal… En toen was er bij de start van het nieuwe jaar een nieuwe golf : Quatargate/Marocgate, het corruptieschandaal in het Europees parlement. Anderhalf miljoen euro corruptiegeld werd in beslag genomen. Daarna was er het schandaal van de 5 miljoen euro die acht Belgische federale topambtenaren ontvingen boven op hun pensioen. Gevolgd door de “buitensporige uitgaven en dubieuze overheidsopdrachten” in het Waals parlement. Nu blijken parlementsleden zichzelf boven op een maximumpensioen (bij de 8000 euro bruto), een bonus van 20% te hebben toebedeeld. Er is de buitensporige financiering van de partijen. Het feit dat Belgische toppolitici na afloop van hun carrière in België naar een goed betaalde job in Europa vertrekken of een overbetaalde plaats innemen bij een bank of een internationale instelling.  

Het zijn natuurlijk maar kleine affaires in vergelijking met wat multinationals en grote bedrijven binnenrijven om zichzelf illegaal te verrijken. Of met het degoutante feit dat Louis Vuitton en co, de grootste luxegroep ter wereld, “met 242 miljard dollar het eerste en meest waardevolle bedrijf in Europa” is geworden.  Of met de wapenindustrie die floreert als nooit tevoren. Terwijl de wereldeconomie en de bevolking kreunden onder de gevolgen van de coronapandemie, verkochten de 100 grootste wapenbedrijven (waaronder 41 Amerikaanse) in 2020 voor 470 miljard euro aan materieel.  Sinds de oorlog in Ukraine scoort diezelfde sector zijn hoogste winstmarges ooit.

Het contrast tussen de legale en illegale verrijking -hoe klein ook- aan de politieke top en bijvoorbeeld de OCMW ’s, die kraken onder het gebrek aan personeel, aan plaatsen en middelen, met personeel dat vaak onderbetaald is, geconfronteerd met een steeds groter wordende vraag naar hulp en bijstand uit de verarmde delen van de bevolking, is op zijn minst choquerend.  

Het onderzoek

Net als bij de gevallen van parlementaire corruptie in het verleden komt er een onderzoek. Op alle niveaus – de verkiezingen komen eraan - zal er zo snel mogelijk orde op zaken worden gesteld, om er dit keer voor te zorgen dat dit nooit meer gebeurt. Vanaf nu transparantie verzekerd. Dit soort “onafhankelijke onderzoeken” gebeurt dan wel door de parlementairen zelf, niet door onafhankelijke buitenstaanders, net zoals het bij de politie de politie is die de politie controleert op inbreuken. Wanneer J. M. Moore, Brits historicus en socioloog, het heeft over dat soort onderzoeken, schrijft hij dat die “het falen proberen weg te redeneren en vooral als bedoeling hebben om de legitimiteit van de staatsinstellingen te herstellen”. Met andere woorden, ze moeten vooral vermijden dat het systeem wordt in vraag gesteld. Een kapitalistisch systeem waar ze onderdeel van zijn en dat de zucht naar bezit, maximumprofijt, schaamteloos winstbejag en corruptie in de genen draagt. Het is precies die dominante ideologie in onze maatschappij die aan de basis ligt van veel sociale problemen.      

En intussen maar met de vinger wijzen naar de jongeren die “gemakkelijk geld” willen verdienen met het delen van drugs of die gek zijn op merkenkleding en luxewagens. Zoals Sarkozy het uitdrukte in een van zijn favoriete quotes uit 2009 : “Delinquentie komt simpelweg voort uit de aantrekkingskracht van het geld, slechts heel zelden uit sociale achterstelling”. Tien jaar later werd deze moraalridder zelf schuldig werd bevonden aan «corruption active» en «trafic d'influence». Hij kreeg daarvoor in 2021 een straf van een jaar effectieve gevangenis en twee jaar met uitstel. Daarvan heeft hij intussen nog geen dag in de cel moeten doorbrengen. Iets wat ons bij een ander privilege brengt. 

Klassenjustitie

Voor wie behoort tot de rijken en de machtigen in onze klassenmaatschappij bestaat er ook zoiets als klassenjustitie. Ik denk aan de stakers bij Delhaize. Deurwaarders en politie richten zich niet tegen de bazen van Delhaize die hun profijt willen veiligstellen door hun personeel over te leveren aan onzekerheid, aan langere werktijden tegen minder loon. Maar tegen de stakers die proberen hun job en hun families te beschermen. 

In een van zijn fabels schreef Jean de Lafontaine « Selon que vous serez puissant ou misérable, les jugements de cour vous rendront blanc ou noir ». (Al gelang u machtig of miserabel bent, zullen de uitspraken van de rechters u onschuldig of schuldig verklaren). Veel is er, vierhonderd jaar na Lafontaine, niet veranderd. Wie rijk en machtig is ontsnapt in vele gevallen aan een straf, dankzij topadvocaten, juridische uitwegen en maneuvers of door het sluiten van een financiële deal. Hoeveel politieke verantwoordelijken genoemd in de voornoemde corruptiezaken hebben in de gevangenis gezeten? Als sommigen onder hen er dan toch belanden (schuldig of onschuldig) dan geraken ze al snel weer buiten met of zonder enkelband, zoals Panzeri, Tarabella of Kaili. Of ze krijgen een straf met uitstel en een boete die hen geen enkele moeite kost om te betalen. Zoals recent gebeurde met Kubla in de affaire Duferco. Over de tijd die ze eventueel doorbrachten in een gevangenis zeggen ze dan meestal dat het de ergste ervaring was in hun leven.  

Machteloos, behalve als het over gevangenissen gaat 

Verklaart de staat en zijn instellingen zich machteloos als het om het oplossen van de schrikwekkende ongelijkheden gaat, om de drughandel, of om opvangplaatsen te creëren voor kinderen in nood, dan is dit niet het geval als het over gevangenissen gaat. Daar kan je precies de sociale problemen die je niet opgelost krijgt in onder brengen, waarmee de valse indruk wordt gewekt dat die problemen er niet meer zijn en dat de bevolking op die manier beschermd wordt door de overheden. 

Oude gevangenissen? Dan bouw je er nieuwe. Maar dan wel buiten de centra van de steden, want hun aanwezigheid past niet langer in het bourgeoisconcept over de stad. Overbevolking van de gevangenissen? Dan creëer je gewoon meer plaatsen: vier nieuwe gevangenissen komen eraan tegen 2030.  Geen geld om dat te betalen? Dan doe je beroep op de privé en op een Australische financiële groep als Macquarie die de gevangenissen ontdekt hebben als een marktproduct als een ander. En dan betaal je aan die financiële haaien, zoals in Haren, zo’n 140 miljoen euro van ons belastinggeld gedurende 25 jaar. Doet de gevangenis denken aan een verouderd en afgeleefd concept uit het verleden? Dan verander je die naam in gevangenisdorp, de cellen in een soort moderne studentenkoten en de tralies vervang je door ramen van 7 cm dik, die je niet kan openen. Leveren de gevangenissen tot nu toe tot zo’n 60 procent recidivisten af? Dan zeg je dat in het verleden alles verkeerd werd aangepakt en dat we vanaf nu ge-re-integreerde gevangenen gaan produceren. Minder gevangenen dus? Nee, nee. Niet zo snel. Om dat te bereiken gaan we in de toekomst precies méér mensen opsluiten: in tegenstelling tot vroeger (elektronische enkelband) zullen straffen van minder dan drie jaar nu worden uitgevoerd door opsluiting in de gevangenis. Zo hoeven rechters niet langer gevangenisstraffen boven de drie jaar uit te spreken om er zeker van te zijn dat iemand achter de tralies verdwijnt. Zo’n maatregel zal ook mensen afschrikken om verder misdaden te plegen en zo zullen we dus op termijn minder gevangenen hebben. Detentiehuizen zullen daarbij niet, zoals de oorspronkelijke bedoeling was, als alternatieven dienen voor de grote gevangenissen: ze worden een middel om de extra toevloed van gevangenen op te vangen. Voor de zwaarste gevallen zullen we ons vanaf nu inspireren op het Italiaanse model 41bis, het strengste isolementsregime in Europa. Iets waar de minister enthousiast over werd na een bezoek aan Rome.   

Dat zijn, en résumé, enkele aspecten van het nieuwe revolutionaire (zo zegt hijzelf) gevangenisbeleid van Van Quickenborne. Iets wat met lede ogen en hoorbaar tandengeknars wordt gadegeslagen door al de ministers van justitie die hem voorafgingen. Het zijn immers zij die zijn “nieuwe concept” al bijna twintig jaar eerder hebben ontworpen en in gang hebben gezet met hun “Masterplan voor een detentie in humane omstandigheden”. Van Quickenborne heeft dus niets nieuws uitgevonden. Hij gaat, net als de anderen voor hem, voort op dezelfde lijn: geen vermindering van het aantal gevangenen of van het aantal gevangenissen, geen ommekeer, maar nog meer van hetzelfde.

Bouchez en co

Als men zichzelf tegenwoordig op de politieke kaart wil zetten, dan is het goed om zo hard mogelijk uit de hoek te komen als het om gevangenissen gaat. Een manier ook om al de voornoemde schandalen te doen vergeten. 

Bij monde van Georges-Louis Bouchez, wil de MR de gevangenen doen betalen voor hun verblijf in de gevangenis. Bouchez heeft duidelijk geen enkel idee over hoe het er in een gevangenis aan toe gaat, hoeveel een gedetineerde nu al betaalt om naar TV te kunnen kijken, om te telefoneren of om voedsel te kopen in de kantine. Of de gevangenen die zouden moeten betalen voor hun verblijf dan ook ineens een minimumloon uitbetaald krijgen voor hun werk in de gevangenis in plaats van een slavenloon zoals dat in Bangladesh, daarover bij Bouchez geen woord. Ook wil de MR de 100 euro per week, die een gedetineerde met een enkelband ontvangt, afschaffen. Men moet weten dat een enkelband een vorm van gevangenis is: je woonst wordt je gevangenis. Die woonst mag je in bepaalde gevallen verlaten, in andere helemaal niet. Het miserabel bedrag dat een gedetineerde met enkelband ontvangt is sinds 15 jaar niet geïndexeerd, hij of zij die een enkelband draagt heeft geen recht heeft op werkloosheidsuitkering of OCMW of wat dan ook. Vele families van gedetineerden zijn vaak arm of verarmd door de detentie van een familielid. Ze dragen er ook nog het sociale en psychologische gewicht van. Het zal de MR worst wezen. Een enkelband kan enkel nog voor diegenen die in hun eigen onderhoud kunnen voorzien, zo luidt het bij de MR. Alleen voor de Marc Tarabella’s en de Eva Kaili’s dus. 

Eenzelfde geluid bij de NVA. Voor die partij is de enkelband een voorbeeld van een softe federale politiek.  “Straffen onder enkelband moeten een gunst zijn. Vandaag merken we dat de federale overheid hiervan gewoon de regel aan het maken is. Nefast”, zo meent Zuhal Demir. Enkelbanden, zo stelt ze, dienen niet om overbevolking in de gevangenissen te bestrijden: we willen misdadigers niet méér kansen geven om hun criminele daden verder te zetten. Ze pleit voor splitsing van justitie, voor een Vlaanderen “met eigen gevangenissen en strafbepalingen en eigen strafwetboek". Op haar facebookpagina organiseert ze een heus referendum: “Geradicaliseerd? Straf uitzitten! Eens of oneens?”. Het resultaat laat zich raden en de commentaren zijn navenant.  

Bij de concurrentie van het Vlaams Belang klinkt het dat de plannen van de MR onrealistisch zijn. De oplossing voor het VB is, zoals verwacht, het buitenzetten van alle gedetineerden die geen Belgische nationaliteit hebben. Pure demagogie. Want dat gebeurt nu al systematisch, ook al zijn die mensen vaak hier geboren of kwamen ze in België aan als kind. Het VB heeft heimwee naar de koloniale tijden, toen gevangenen met duizenden naar de kolonies werden gedeporteerd. Vandaag gaat het trager en met mondjesmaat: deportaties zijn alleen maar mogelijk mits het akkoord van de zogenaamde landen van herkomst. 

En zo heeft uiteindelijk iedereen zijn gevangenis: een in leasing, een waar men voor betaalt, een Vlaamse en een zonder migranten.

Ter overweging nog een laatste cijfer. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO Europese regio) publiceerde begin 2023 haar rapport over de situatie in de gevangenissen in het jaar 2020. In de 36 onderzochte landen zaten er in totaal zo’n 613.000 mensen in de gevangenis. Een derde (!) van die meer dan 600.000 gevangenen, zo stelt het rapport, lijdt aan psychische stoornissen. Drieëndertig procent in tegenstelling tot zo’n dertien procent van de algemene bevolking in die landen. Het rapport noemt de kwestie van de geestelijke gezondheid “het grootste gezondheidsprobleem onder mensen in de gevangenis in de hele onderzochte regio”. De meest voorkomende doodsoorzaak in gevangenissen, zo stelt het rapport nog, is zelfmoord. En verder: de toegang tot medische hulp en toegang tot behandeling is ondermaats.

Ik kan er nog aan toevoegen dat die hulp en toegang ook buiten de gevangenissen muurvast zit met als gevolg dat de psychiatrische annexen in de gevangenissen weer vollopen. Lossen de nieuwe gevangenissen dit kritieke gezondheidsprobleem op? Iedereen weet dat dit niet zo is. Waar is overigens het bilan van de nieuwe gevangenissen die de afgelopen 15 jaar zijn gebouwd? Zo’n bilan is er niet. 

Misschien moeten we het hele systeem maar heruitvinden. Ons ontdoen van de corruptie, de handtassen van Vuitton en de munitie van FN. Om plaats te maken voor gelijkheid, rechtvaardigheid en zorg.