Hoe een jonge gevangenisdokter uit Haren ons een geweten schopt
Ik werkte nog als lid van de Commissie van Toezicht in de gevangenis van Haren toen dokter Brecht Verbrugghe er arriveerde. “De jonge dokter”, zo noemden de gevangenen hem, had al snel een goede reputatie als zorgverlener. Ook al werkte het gezondheidssysteem zeker in het begin helemaal niet in de nieuwe gevangenis en al hadden de gevangenen een klachtenlijst waarmee je een hele cel kon vullen, ze beseften dat de jonge dokter deed wat hij kon om zieke gevangenen te helpen.
Brecht Verbrugghe had er als dokter al heel wat ervaring en expertise opzitten. Als huisarts, als dokter in een psychiatrische kliniek in Gent, als gevangenisdokter bij de gevangenen en de verwaarloosde geïnterneerden in de oude gevangenis in Sint-Gillis en nu dus als dokter in de spiksplinternieuwe gevangenis van Haren. Iemand die, als hij dat wou, het ver kon schoppen in de (medische) gevangenishiërarchie.
Samen met enkele collega’s, koos de jonge dokter een heel andere weg. Samen besloten ze openbaar te maken wat er al decennia aan het rotten is, maar verborgen blijft in deze wereld buiten de wereld. Op maandagochtend 12 mei, zonden ze een soort penitentiaire stroomstoot door de Belgische media .(1) Iets van het kaliber van het boek van dokter Véronique Vasseur over de Franse gevangenis van Fleury de Mérogis, dat toen voor een storm zorgde in de Franse gevangeniswereld (2).
Al gauw kwam er ook hier applaus en solidariteit vanuit tal van verenigingen werkzaam in de gevangenissen.(3) Ook de top van het gevangeniswezen en van de ministeries van justitie en volksgezondheid voelden hoe er een tsunami opstak. Met het soort verklaringen die we intussen van hun woordvoerders gewend zijn, probeerde de top van het gevangeniswezen snel de brand te blussen. Zonder succes.
De coming out van Brecht Verbrugghe en collega’s is buitengewoon moedig
Op dat vlak is de gevangenis te vergelijken met de katholieke kerk, die kindermisbruik probeerde toe te dekken en dat wel intern zou oplossen. Zo beschikt de top van het gevangeniswezen over een “discretionaire bevoegdheid”, waarbij ze bijvoorbeeld mag afdanken en uitsluiten naar believen, zogenaamde bewijzen mag klasseren als geheim… zonder zich iets van de wet te hoeven aan te trekken. Dat mocht ik zelf ondervinden toen ik in 2009 de toegang tot alle Belgische gevangenissen werd ontzegd.
Dat wil natuurlijk niet zeggen dat er geen kritische stemmen zijn. Zoals die van academici. Maar zij riskeren hun job niet, ze mogen van buitenaf in de pers en aan de unief vertellen wat ze willen, niemand die zich daar verder iets van aantrekt. Er zijn zij die anoniem getuigen, uit schrik om hun werk te verliezen. Waarbij ik me dan afvraag waarom mensen niet vrijuit kunnen spreken: de vrijheid van meningsuiting is toch een van de hoogste waarden in dit land, iets waarvoor de Westerse wereld ten oorlog trekt in de wereld. Er zijn ook de getuigen die beginnen te getuigen als ze in pensioen zijn en hun carrière erop zit en hun financiële zekerheid gegarandeerd.
Het gebrek aan verzet en kritiek van binnenin, van mensen actief op het terrein, laat toe om de getuigenis van Brecht Verbrugghe en zijn collega’s naar waarde te schatten. Zulke getuigenis geeft ons vertrouwen in de toekomst. Ze leert ons dat er altijd mensen zullen zijn die durven opkomen tegen onrecht. Wat ook het risico is. Wat ook de persoonlijke prijs is die ze er mogelijks voor moeten betalen.
Een deficiënt systeem
De getuigenis van dokter Verbrugghe gaat niet over een of ander voorval, schandaal of incident, te wijten aan de overbevolking. Wat dit laatste betreft weigert Verbrugghe zich neer te leggen bij het eeuwige excuus van “de overbevolking”. “Het probleem is trouwens niet de overbevolking maar de over-veroordeling”, zo zegt hij in een interview.
De jonge dokter legt een gezondheidssysteem bloot dat op alle vlakken deficiënt is en wel omwille van de toxische relatie tussen gevangenis en gezondheidszorg. U kan dit nalezen in zijn document van 18 pagina's, online te downloaden.(4)
Het gaat er over de gezondheidszorg in de 38 gevangenissen die in België niet in handen is van het ministerie van volksgezondheid, maar in handen van de top van de gevangenisadministratie. Met alle gevolgen van dien zowel binnen de gevangenissen (het zijn gevangenisbewakers die de medicamenten moeten verdelen en die erop toezien of ze die innemen, het gebruik van strafcellen om medische crisissituaties te behandelen), als daarbuiten (ziektes en infecties keren bij de vrijlating van een gevangene onverzorgd terug in de maatschappij). Het rapport beschrijft het tekort aan middelen en personeel. De (niet-) screening van hepatitis C. De tekorten en de sabotage van de transmurale zorg. De niet-opgevolgde TBC-controles. De onbestaande of gebrekkige medische evaluatie in functie van de voorlopige invrijheidsstelling. Enzovoort.
de ideologie tegenover de gevangenen
Het gaat niet om grote of kleine tekortkomingen in het systeem. Het gaat, zo zei Lise Meunier, één van de klokkenluiders, op RTBF: “om een ideologie tegenover de gevangenen”. Met andere woorden: gevangenen worden door ons als maatschappij gezien als ballast, als overschot en uitschot dat niet behoort tot de categorie van de normale mensen. En hun medische verzorging is bijgevolg navenant.
Wie denkt dat ik overdrijf moet zich maar eens afvragen hoe het kan dat er in partijprogramma’s of op syndicale manifestaties met geen woord over de rechten van de gevangenen wordt gesproken. Hoe het kan dat er honderden gevangenen op de grond moeten slapen. Dat mensen erger als beesten worden opgestapeld in te kleine cellen zonder dat daar maatschappelijk op wordt gereageerd. Meer en meer heeft er zich een onverschilligheid geïnstalleerd ten opzichte van de gevangeniswereld, die maakt dat onrecht en gebrek aan zorg de normaalste zaak van de wereld wordt. Het feit dat we enerzijds systematisch te horen krijgen dat er nog meer mensen achter de tralies moeten en dat de overbevolking in onze gevangenissen te wijten is aan de aanwezigheid van vreemdelingen die naar hun land moeten worden teruggestuurd, is hier niet vreemd aan.
De boodschap van Brecht Verbrugghe en collega’s is daarom ook een boodschap tegen de gevangenis en tegen het racisme. Een statement tegen de dehumanisering die het kenmerk is van de donkere tijden waarin wij leven.
Waarvoor een welgemeende dank!
[1] VRT NWS: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2025/05/07/gevangenisarts-de-medische-zorg-in-gevangenissen-is-ondermaats/ en https://www.vrt.be/vrtnws/nl/kijk/2025/05/12/tza-gezondheidszorg-gevangenissen-mimir-3ce5dbaf-be32-465c-8541-/; HLN: https://www.hln.be/gevangenissen/het-is-brandjes-blussen-arts-trekt-aan-de-alarmbel-vanwege-ondermaatse-medische-zorg-in-gevangenissen~a882041f/ ; Het Nieuwsblad: https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20250512_91607777 ; De Morgen: https://www.demorgen.be/snelnieuws/arts-dient-klacht-in-bij-orde-der-artsen-over-zorg-in-gevangenis-mensen-sterven-omdat-ze-niet-door-ons-worden-gezien~b6ff71e7/ ; De Standaard: https://www.standaard.be/binnenland/ziekenzorg-in-gevangenissen-is-beneden-alle-peil-het-enige-wat-telt-is-dat-de-gevangenen-in-leven-blijven/66555952.html ; BRUZZ: https://www.bruzz.be/actua/samenleving/arts-dient-klacht-bij-orde-vanwege-gebrekkige-gezondheidszorg-gevangenis-haren
en
aan Franstalige kant:
RTBF: https://www.rtbf.be/article/prison-un-medecin-denonce-l-impossibilite-de-soigner-correctement-les-detenus-malades-11537151; Le Soir: https://www.lesoir.be/674619/article/2025-05-12/en-prison-recit-dune-medecine-abimee-apres-un-temps-votre-cadre-de-valeurs en https://www.lesoir.be/674616/article/2025-05-12/en-punissant-mal-ses-condamnes-la-societe-se-punit-elle-meme ; 7sur7: https://www.7sur7.be/belgique/un-medecin-denonce-des-dysfonctionnements-graves-dans-les-prisons-belges~a08ac0d2/ ; La Libre: https://www.lalibre.be/belgique/societe/2025/05/12/prison-le-cri-dalarme-dun-medecin-face-a-une-medecine-abimee-7GV6VP2BXZEBNHD6J23UCUBMNI/ ; Sudinfo: https://www.sudinfo.be/id995557/article/2025-05-12/patients-labandon-secret-medical-bafoue-ce-medecin-alerte-sur-la-prise-en-charge ; La Dernière Heure: https://www.dhnet.be/actu/belgique/2025/05/12/polemique-en-milieu-carceral-un-medecin-saisit-lordre-pour-denoncer-les-dysfonctionnements-7U65ZIHCXZD6NOJXOYXE3FGGVY/
Op de
radio:
📻 De Ochtend op Radio 1: https://www.vrt.be/vrtmax/luister/radio/d/de-ochtend~11-19/de-ochtend~11-30502-0/ ; 📻 La Première op RTBF ; 📻 Fien en Thibault Staan Op op
StuBru: https://www.vrt.be/vrtmax/luister/radio/f/fien-en-thibault-staan-op~41-383/fien-en-thibault-staan-op~41-33856-0/; 📻 BX1 Radio: https://bx1.be/categories/news/un-medecin-en-milieu-carceral-saisit-lordre-pour-denoncer-les-dysfonctionnements/
...
en televisie:
📺 Terzake op Canvas: https://www.vrt.be/vrtmax/a-z/terzake/2025/terzake-d20250512/ ; 📺 BRUZZ24: https://www.bruzz.be/videoreeks/journaal-bruzz-24/video-herbekijk-bruzz-24-over-de-gebrekkige-gevangenenzorg-haren; 📺 Le Journal op RTBF: https://auvio.rtbf.be/media/journal-televise-19h30-le-19h30-3338968; 📺 BX1: https://bx1.be/categories/news/un-medecin-denonce-lincapacite-de-soigner-correctement-les-detenus-a-bruxelles/
[3]
Opiniestuk ter ondersteuning van Brecht Verbrugghe en collega’s
ondertekend door Marion Guémas van asbl I.Care, Lise Meunier van Réseau
Hépatite C & Kris Meurant van asbl Transit, Belgique Acat, Apres, Cap-iti
asbl, Féda, Fidex, la Liaison antiprohibitionniste, Médecins du Monde, La Ligue
des droits humains, Infor Drogues et l’OIP, l’observatoire international des
prisons.
Commentaires